Onderwijs = (Leerkracht x klas x school) + Inhoud

Vandaag is het weer zover. Het nieuwe schooljaar is officieel gestart. Voor veel leerkrachten en directies is dat echter al een tijdje bezig. Omstreeks 15 augustus beginnen de meeste scholen het nieuwe schooljaar voor te bereiden. En een gedreven leerkracht is altijd op zoek naar leerstof voor zijn lessen.

Een vraag die dan vaak gesteld wordt, zowel in de leraarskamer als aan de schoolpoort, is: “Wat zal er dit jaar veranderen?” Een logische vraag, die ik mezelf ook stel, vroeger als leerkracht en vandaag als ouder. Maar een veel belangrijkere vraag die je daar direct aan moet koppelen is: “Wie wordt daar beter van? En waar?”

Lesgeven primeert

Laat ons beginnen met de vraag naar het waar. Onderwijs gebeurt in de klas en op school, of het gebeurt niet. Het lijkt de evidentie zelve, maar op congressen en colloquia hoor je nog zeer vaak fantastische ideeën waarover tijdens de koffiepauze menig toehoorder zegt: “Dat mogen ze eens komen demonstreren bij mij in de klas of op school.” Nog al te vaak wordt ‘aftoetsing met het onderwijsveld’ beperkt tot overleg met de verantwoordelijken van een net of koepel. Uiteraard laten die mensen zich ook adviseren, maar die info gaat nu eenmaal door een theoretische en strategische filter. Het zijn sterke leerkrachten met sterke directies die samen met visie aan de slag gaan … in de klas en op school. Daarin schuilt de sterkte van ons Vlaams onderwijs. Met beide voeten in de realiteit van de klas.

Het is in de leraarskamer dat interessante nieuwe ideeën het eerst moeten voorgesteld, besproken en gewogen worden. Zo niet, dreigen die lumineuze ideeën bij de volgende koffiepauze al aan de kant te worden geschoven, om plaats te maken voor een bakje cafeïne. Veranderingen die enkel gericht zijn op de grotere structuren leveren alleen iets op voor communicatiebureaus die ondersteunende campagnes moeten uitwerken. Zulke veranderingen zorgen vooral voor veel overleg en papierwerk. Als die nieuwe structuur dan gerealiseerd is, gaat men opnieuw over tot de orde van de dag. En gaat men - gelukkig - terug naar de klas om daar te doen waarover het echt gaat: lesgeven.

Ambitieus blijven

Op de vraag wie daar beter van wordt, ligt het antwoord voor de hand: de leerling. Want om hem of haar gaat het tenslotte. Alleen blijft de invulling van dat begrip ‘beter’ soms onderbelicht. De kern van elke onderwijsdiscussie komt altijd neer op: wat moet een leerling kennen en kunnen, als hij de schoolbanken verlaat? Kortweg is dat de inhoud of de leerstof. In jargon: de eindtermen. Een zeer belangrijk debat dat er aankomt, gaat net over die eindtermen: “Wat moeten we leren op school?”

Op onderwijsvlak doet Vlaanderen het internationaal gezien zeer goed. Dat moeten we handhaven en nog versterken. We moeten in ons onderwijs (opnieuw) ambitieus durven zijn. Als we bij voorbaat al ervan uitgaan dat het toch niet zal lukken of te moeilijk is, dan zál het ook niet lukken. Gaan wij Vlamingen niet prat op ons groot doorzettingsvermogen? Dat zit voor een stuk misschien wel in onze genen en onze polderaardappelen, maar wordt vandaag vooral verworven via onze studies en dus ons onderwijs.

Leerlingen zijn van nature zeer efficiënt. “Meneer, staat dat op punten?” en “moeten wij dat kennen voor het examen?” waren vragen die ik regelmatig voorgeschoteld kreeg in mijn vroegere klas. Een antwoord als “neen, maar het is wel interessant” werd doorgaans gevolgd door een streep over het blad. Zo ook verging het de aandacht voor spelling en zinsbouw bij opdrachten en taken. “Meneer, je mag daarvoor toch geen punten aftrekken!” Ambitieus dus. De lat hoog blijven leggen, weliswaar om ook de motivatie op een voldoende hoog niveau te houden. We hebben onze kinderen ook allemaal leren fietsen door op een bepaald moment de steunwieltjes eraf te halen. We hadden die ook kunnen laten staan en in de plaats driewielers voor volwassenen verkopen. Maar dat is onze ambitie niet in Vlaanderen. We willen het beter doen. En daarom moeten we onze minimumdoelen - de eindtermen - opnieuw onder de loep nemen. Wat cruciaal is om in onze maatschappij mee te kunnen, moeten we concreet en ambitieus vastleggen. Ook als het over minder ‘catchy’ zaken gaat als zinsontleding.

Naast ambitieuze en concrete eindtermen moeten we leerkrachten en scholen ook de nodige vrijheid en vertrouwen geven om met die inhoud aan de slag te gaan en alle jongeren zo goed mogelijk te vormen. Tenslotte verdient iedere jongere een ‘humaniora’ om meer mens te worden, in welke onderwijsvorm hij ook zit.